QubesOS Uzerine
 |
Yaklasik 4 yildir Qubes1OS2 kullaniyorum. Kendisi kesinlikle bir kere kullanmaya baslayinca birakamadigim bilisim teknolojileri aletleri arasina girdi. QubesOS'in sundugu sistem guvenligi, ve onun (gorece) kullanim kolayligi, dizustu bilgisayarimi her actigimda bana guven ve gonul rahatligi, dusmana ise bolca kufur ve kafa karisikligi veriyor (buyuk ihtimalle, yani; dusman == basit zararli yazilim ve virusler, arti, topluma acik kablosuz internet aglarinda olabilecek hacker saldirilari, "kanka su USB'yi bi taksana; su PDF'i bi acsana; su kodu bi calistirsana," ayagina bulasabilecek virusler, vs. vs.)
QubesOS matruska tarzi bir isletim sistemi. Icerisinde bir degil, onlarca sanal makine bulunduruyor. Bu sanal makineler icerisinde senin kullandigin programlari barindiriyor. Internet tarayicin3 kendi sanal makinesi icerisinde, eposta okuyucun4 kendi sanal makinesi icerisinde, ofis programlarin5 kendi sanal makinesi icerisinde, mesajlasma uygulamalarin, "ev odevi" klasorun, kod yazdigin tumlesik gelistirme ortami6, Monero cuzdanin7; bunlarin hepsi kendi sanal makineleri icerisinde birbirlerinden uzakta, senin sanal alem etkinliklerini yuruttugun adaciklar olarak bulunuyorlar.
Birbirlerinden deniz ile ("Xen hipervizor yalitimi") ayrilmis ortamlar olduklari icin, QubesOS icerisindeki tum sanal makinelerin (bundan sonra "kup" olarak anilacak) herhangi birisi zararli yazilim kaptigi zaman, dogrudan butun sistemine yayilamiyor. Mesela actigin bir eposta ekinde zararli yazilim etkin hale gelse bile, o zararli yazilimin etkinligi sadece o eposta kupu ile sinirlanmis durumda.
Benzer bir sey sistemine kurup kurabilecegin binbir cesit bok-pusur yazilim icin de gecerli. Ornegin zoom gibi bir casus yazilim kullanmak zorunda kaldin diyelim IK'nin zorlamasiyla. Simdi, zoom'u Monero cuzdaninla ayni dosya sistemine kurmak ister misin? Elbette istemezsin, istememelisin. Bir Karapara okuruna yarasan, ve QubesOS'te yapacagin sey, hemen zoom programini icine kuracagin bir Debian8 kupu olusturmak. Ve ardindan zoom'u bu yeni kupe kurmak. Senin Monero cuzdanin kendi adaciginda, yalitilmis ve Cin hukumetinin casus yazilimindan uzakta guvende.
Herhangi bir gunde yaklasik 14 tane bu cesit kup benim QubesOS'imde calismakta. Gunluk internet erisimimi Whonix9OS10 icerisinde kullan-at bir kup icerisinde yapiyorum. Karapara'yi yazdigim Emacs11 kendi kupu icerisinde, mesajlasma icin kullandigim Signal ve Matrix programlari kendi kupleri icerilerinde, calistirdigim Monero dugumu kendi kupu icerisinde, ssh anahtarlarim kendi kupu icerisinde, sifre yoneticim kendi kupu icerisinde, yerel diskimde sakladigim PDF kitapligim kendi kupu icerisinde, Monero cuzdanim kendi kupu icerisinde, fiziksel USB portlari kendi kupu icerisinde, internet kart donanimim kendi kupu icerisinde, Whonix'in tor daemon'u kendi kupu icerisinde. Bu cesit bir kullanim bana pek cok dolap ve cekmeceye sahip bir mobilyayi animsatiyor: her sey icin bir yer ve her sey kendi yerinde.
Gunun sonunda QubesOS benim kendi sanal alemimde kendime toplu duzenli bir ortam kurmami sagliyor. Sanal hayatima iliskin butun dosyalar ve klasorler tek bir isletim sisteminin hakimiyetindeki bir disk alanindansa, birbirlerine mikrop bulastiramadiklari kendi kuplerinde derli toplu durmakta. Bu bir kere tattigim zaman surekli aradigim bir kullanim keyfi.
Ilginc? Monero yolla. Ayrica yorum da birakabilirsin, soz veriyorum hepsini okuyacagim. Son olarak, MoneroTurko signal grubuna katil, butun kuul cocuklar orada.
85vgirNuVejS1N62gZmkv8FL7AcWrm8WyMWvsbibpPn75auX5JmCDtoZ3xGzR9FoQiBwmfDz7Y5Rw2kq4F61KKHAVqKe6o7
 |
- acikag: https://www.qubes-os.org↩
- gizliag: http://qubesosfasa4zl44o4tws22di6kepyzfeqv3tg4e3ztknltfxqrymdad.onion↩
- https://mullvad.net/en/browser↩
- https://www.thunderbird.net/en-US/↩
- https://www.libreoffice.org/↩
- https://tureng.com/en/turkish-english/integrated%20development%20environment↩
- feather-wallet↩
- https://www.debian.org/↩
- acikag: https://www.whonix.org/↩
- gizliag: http://www.dds6qkxpwdeubwucdiaord2xgbbeyds25rbsgr73tbfpqpt4a6vjwsyd.onion/↩
- https://www.gnu.org/software/emacs/↩
MoneroBahceCom Duyrulur
Monero.garden'daki makaleleri turkceye cevirmeyi tamamladim. Yaklasik bir haftami aldi. Elimizde yeni gelenleri icin yonlendirmek icin iyi bir kaynak olduguna inaniyorum. Bu sebeple MoneroBahce.com adresini Monero'ya yeni baslayanlara gondermekten cekinme.
Ceviri uzerine birkac notlar
Teknik konular icinden ciktiklari kulturun dili ile ses bulmaya baslar. Teknik gelismeler, yontemler ve aletler uzakta icat olunca, onlarin adlari da uzaktakilerin dilinden olur. Internet'i icat eden batililarin, bu icatlarinin hemen ardindan, icat ettikleri seye, "genel ag" vs. demelerini bekleyemezsin; elbette adini "Internet" koyacaklar, ve sen de o dili konusacaksin.
Belki de turk kulturunun son 300 yildir falan eksik, geride kaldigini acikca hissettiren seylerden birisi de bu: elimizdeki yeni aletlerle birlikte bir dolu yabanci kelime de dilimize girdi. Bir gecede router, email, streaming, AI, crypto, smartphone, chat, laptop, data, wifi headphone, headset, VR/AR, blockchain, network, decentralize, podcast, vs. gibi terimlerin istilasi altinda dedemizin dilini konusmaz hale geldik.
Simdi, bunu okuyup da benim kuru "vatan millet sakaryaci" oldugumu dusunme. Aksine, TR'deki koyunlar surusu ile dalga gecer bir havayla bunu yazmaktayim. Elbette koyuncuk, agzinda egreti sekilde geveledigin kelimeler senin o cok gavur dedigin herifler tarafindan sokuldu oraya. Simdi sus ve gevelemeye devam et.
Hayir, bay koyun, bunu soylememin sebebi belki de sendeki gerizekali uykusunu bir nebze uyandiracak, "bak teknik gelismelerde ipi onde cekmezsen, arkadan iple cekilirsin," gercegini sana sezdirecek olasiliginda oldugumu dusunmek. Hayir mi? Uykuya devam. Ama unutma, yarin obur gun savas ucagina ihtiyacin oldugunda, cok sovup dovdugun "batililarin ajani" dedigin benim gibi tipler etrafinda olmayacak. Domates tarlasi ile 21'inci bir yuzyil devleti ayakta kalamayacagini anlayacak misin o zaman acaba? Veya bir cami ve bir tarla ile oz egemen simulasyonu matrisi icinde koyuncuk koyuncuk tepismeye devam mi edeceksin?
Sozum meclisten disari, elbette. Karapara okurlari olarak bizler turk milletinin en seckinleriyiz. Parlaklarin da en parlaklari. Bizler en zekilerine sahibiz, degil mi beyler? Ben karapara okurunun zeki, yetkin ve ahlaksizini severim.
Konuyu tekrar ceviriye getirelim: Monero gibi teknik bir konuyu turkceye cevirmek chatgpt ile yapilacak bir is degil. Yaparsin, ama hakkini veremezsin. MoneroBahcesi'nde %0 yapay zeka dil modeli kullanilmistir (sadece benim turkce karakter eksigi klavyemden cikan kelimelere turkce karakterleri katmasi icin duckduckgo'nun internet arayuzunu1 kullandim). Dedigim gibi, kelimelerin karsiligini bulmak, anlami kavrayip, zihninde canlanan resmi turkce kelimelerle yeniden boyadigin bir ressamlik isi. Makine cevirmesi isi degil.
Ceviri neden onemli? Turk Monerocular olarak digerlerine, isterlerse yeni gelenler olsun, isterlerse baska kriptoparalari coktan tanimis kisiler olsun, isterlerse egitimli-egitimsiz, Monero hakkinda konustugumuz zaman sozlerimiz acik, anlasilir ve GUC tasir olmali. Eger agzindan, "Monero ring signacirs, konfidensiyil tiranzaksins, daynamik bloks gibi ozellikleri ile one cikan bir pirayvit dicitil kestir," gibi bir obek cikarsa yaptigin sey havayi turk agzinin ses ahengine yakismayan titresimlerle doldurmaktir. Bunun yerine sunu dene, "Monero cember imzalar, gizli islemler, esnek bloklar gibi ozellikleri ile one cikan, gizlilik koruyan bir sanal paradir." Oldukca sade, ingilizce kelimeleri telaffuz edebildigimiz icin bos ustunluk takintisindan uzak. Olabildigince sade.
Ikna olmadin? Sorun degil, istedigin agzi kullanmakta ozgursun. Senden once, bu calismay ben kendim icin yaptim. Egreti, ecnebi kelimeler kullanarak yuzumu kizartmak yerine; Monero, kriptoanarsi, sifrepunk dusuncelerini turkce dilinde uygun karsilaklari ile konusmak, benim agzima GUC katacaktir. Dusunceleri yalin ve acik aktarabilmek GUC'tur.
Gurur
Bununla birlikte ceviri turk diline katmis olmaktan gurur duydugum bir kac ornege bakalim:
- node: dugum. Butun ovguyu uzerime alamam. Buyuk ihtimalle zaten bilgisayar muhendisligi okuyan arkadaslar bu ceviriye uni'de rastlamisir. Konusurken, yazarken, "Knk nodeunu tekrar baslat," gibi bir sey yazmak yerine duz bir sekilde "dugumu tekrar baslat" dememi sagliyor.
- ring sig: cember imza. Kisa ve acik.
- consensus: gorus birligi.
- fungible: esnitelikli(lik). Btc'de olmayan sey, onun achilles tendonu. Monero'da olan ve onun gizlilik kalkaninin ayrilmaz parcalarindan olan sey. Paranin tasimasi gereken ozelliklerinden.
- custodian: emanetci. Baskasina anahtarlarini emanet etmek zorunda oldugun cuzdan cesitleri.
- self-custody: ozemanet. Kendi kendinin anahtarlarinin emanetcisi oldugunu belirten ceviri.
- decoy: sahteler. Monero'da senin paran 15 tane diger sahte elemanlar arasinda gizlenir.
- tail emission: ardil uretim. Cidden, "kuyruk salinimi" demeyi mi tercih edersin? Sozun GUC tasimali, yuz kizarikligi degil.
- incentive: egilim. Insan davranisindaki en belirgin yonelimler.
- clearnet: acikag.
Kaygi
Bununla birlikte elbette mukemmel degilim. Turkcede ifade ederken daha iyi alternatifini bulamadigim tek bir kelime cevirisi var:
- coin: koin. Ne diyelim, demir para mi, akce mi, bozuk para mi? Sadece "coin" olarak yazmaya devam eedebilirsin, ama turkce yazildigi gibi okunan bir dildir.
Sonuc
MoneroBahce.com yayinda ve hizmete hazir. Ac ve biraz gezin. Oku ve ogren. Eger kirik baglanti, yazim hatasi, veya daha GUCLU kelime cevirisi onerilerin varsa beni bul2.
Ilginc? Monero yollayarak alan adi kayit bedeline yardimci ol. Monero kullanmayi ogrenmek istiyorsan MoneroTurko signal grubuna katil.
88JiTX1ZuqXjEhVrxQRZBAX9VTBjzaBYUbh9Y85mL4Am7zkAVnDzxX4HMJdqSWcDMWSqyXShN9vuvYMySGTeYaRb3nc3H4w
 |
Introducing MoneroBahceCom
Took me a week but finally finished the turkish translation of monero.garden. You can browse it on MoneroBahce.com.
I used no AI LLM, all the translations were done by me reading the original text, understanding it, and then re-explaining it in turkish language. I even created a monero terms dictionary for turkish1.
Current state
DONE
- Translation of the text body is complete. I have also translated the quartz's interface texts into turkish for a seamless reading experience for the Turks.
- Wikilinks between the articles work.
- No typos, or broken links (afaik).
TODO
- Once anhdres completes adding images and illustrations2 to monero garden, adopt them to monerobahce.com -- currently, both gardens are visually barren.
Conclusion
Monero community now has a comprehensive, turkish resource for introducing monero concepts to turkish newcomers.
Happy about it? Donate me some monero and help me cover the domain reg cost (15 EUR/year -- from njalla). Monero kullanmayi ogrenmek istiyorsan MoneroTurko signal grubuna katil.
88JiTX1ZuqXjEhVrxQRZBAX9VTBjzaBYUbh9Y85mL4Am7zkAVnDzxX4HMJdqSWcDMWSqyXShN9vuvYMySGTeYaRb3nc3H4w
 |